ضرورت، خسارت های مدنی

-خسارات مدنی (ناشی از تقصیر):

مسئولیت مدنی اشخاص در یک جامعه که شامل تمامی افراد آن جامعه اعم از کارگر، کارفرما، کارمند دولتی و خصوصی بطور کل تمامی افراد بالغ و نابالغ میشود زمانی ایجاد می شود که خسارتی از رفتار یا سهل انگاری یا عمل غیر ارادی نسبت به کالا یا اموال شخصی افراد به وجود بیاید. جهت تحقق مسئولیت مدنی باید سه شرط. فعل زبانبارء فاعل زبان و رابطه سببیت در کنار یکدیگر جمع شوند تا بتوان جبران خسارت را به عنوان یک اصل در نظر گرفت.

در مسئولیت مدنی هر شخص که خسارتی ناشی از تقصیر وارده کرده می بایست جبران خسارت کند حتی کودکان و افراد که زوال عقل نیز دارند در صورت تقصیر باید خسارت را جبران کنند. که در این مورد سرپرست و قیم آنها جبران خسارت می کند.

بررسی ارکان مسئولیت مدنی در مدیریت شهری، مسئولیت مدنی مدیریت شهری در جبران خسارت ناشی از تکالیف قانونی و بررسی مسئولیت مدنی در حوزه مدیریت شهری در رویه قضائی محور کلی پژوهش بوده است که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. مهم ترین ارکان مسئولیت مدنی در مدیریت شهری تقصیر، وجود ضرر، ارتکاب فعل زیانبار و رابطه سببیت است. در موردی که عمل واردکننده زیان موجب خسارت مادی یا معنوی دیگری شود، دادگاه پس از رسیدگی و ثبوت امر او را به جبران خسارت مزبور محکوم می نماید. بنابراین قطعی و مسلم بودن ضرر آن را قابل مطالبه می نماید یعنی شرط قابلیت مطالبه فرد این است که قطعی و مسلم باشد. جایگاه مهمی دارد و در مواردی از قبیل تقصیر پیمانکار حوادث غیرمترقبه و خسارت تخریب اموال بیش از سایر موارد مورد توجه قرار گرفته است.

2-خسارت در قرارداد:

خسارت قراردادی چیست؟

در واقع خسارت به دو نوع قراردادی و غیرقراردادی تقسیم می شود. خسارت قراردادی را خسارت ناشی از قرارداد نیز می گویند. خسارت قراردادی به خاطر نصح صریح قانون قابل مطالبه می باشد ولی برای آن که بتوان آن را مطالبه کرد، نیاز به وجود شرایطی می باشد.

برای مثال گمان کنید که برای ساخت زمین خود با فردی قرار داد نوشته اید و تایم پایان ساخت را نیز در قرار داد درج نموده اید و در قرار داد این را نیز قید می کنید که اگر در زمان معین شده ساختمان سازی به پایان نرسید، موجب خسارت می شود. حال ساختمان تا موعد معین آماده نمی شود و شما نیز در دیر کرد این موضوع ضرر می کنید.

در این موارد می توانید مطالبه خسارت قراردادی را بابت ضرری که به شما وارد شده است، از دادگاه درخواست کنید. نکته حائز اهمیت درباره خسارت قراردادی در ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی آماده است که اشاره می دارد، اگر این خسارت در قرارداد ذکر نشده بود، مطالبه آن باز نیز قابل درخواست است ولی شرایط مطالبه آن سخت تر خواهد بود.

بهترین راه این است که با یک وکیل مجرب در زمینه خسارت قراردادی یا مطالبه وجه التزام قراردادی مشورت کنید و از او جهت فرآیند این موضوع مشاوره بگیرید.

ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی
هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر‌ که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود‌ می باشد.

مواد قانونی مرتبط با خسارت قراردادی

ماده ۲۲۱ قانون مدنی

اگر کسی تعهد اقدام به امری را بکند یا تعهد نماید که از انجام امری خودداری کند در صورت تخلف مسئول خسارت طرف مقابل است‌ مشروط بر اینکه جبران خسارت تصریح شده و یا تعهد عرفاً به منزله تصریح باشد و یا بر حسب قانون موجب ضمان باشد.]

ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی خواهان حق دارد ضمن تقدیم دادخواست یا در اثنای دادرسی و یا به طور مستقل جبران خسارات ناشی از دادرسی یا تاخیر انجام تعهد یا عدم انجام آن را که به علت تقصیر

خوانده نسبت به اداء حق یا امتناع از آن به وی وارد شده یا خواهد شد، همچنین اجرت المثل را به لحاظ عدم تسلیم خواسته یا تاخیر تسلیم آن از باب اتلاف و تسبیب از خوانده مطالبه نماید.

خوانده نیز می‌تواند خسارتی را که عمدا از طرف خواهان با علم به غیر محق بودن در دادرسی به او وارد شده از خواهان مطالبه نماید. دادگاه در موارد یاد شده میزان خسارت را پس از رسیدگی معین کرده و ضمن حکم راجع به اصل دعوا یا به موجب حکم جداگانه محکوم علیه را به تادیه خسارت ملزم خواهد نمود. در صورتی که قرارداد خاصی راجع به خسارت بین طرفین منعقد شده باشد برابر قرارداد رفتار خواهد شد.

ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی

[در خصوص مطالبه خسارت وارده، خواهان باید این جهت را ثابت نماید که زیان وارده بلاواسطه ناشی از عدم انجام تعهد یا تاخیر آن و یا عدم تسلیم خواسته بوده است در غیر این صورت دادگاه دعوای مطالبه خسارت را رد خواهد کرد.]

شرایط مطالبه خسارت قراردادی چیست؟

زمانی فرد می تواند مطالبه خسارت قراردادی را به دادگاه درخواست کند که ۶ شرط اصلی آن را دارا باشد.

۱. قرارداد بین طرفین

مهم ترین و اصلی ترین دلیلی که این امکان را به فرد می دهد تا خسارت قراردادی را مطالبه کند، این است که قرار داد بین طرفین نوشته شده باشد. به هر صورت قرار داد صرفا قرارداد کتبی نیست، حتی شفاهی نیز پذیرفتنی است. اما خب در قرارداد شفاهی اثبات آن سخت تر است. قرار داد نیز باید قرارداد ناشی از عقود معین باشد. (مانند اجازه، بیع و…) این قرارداد ها ناشی از ماده ۱۰ قانون مدنی می باشند.

ماده ۱۰ قانون مدنی
[قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌ اند در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد نافذ است.]

۲. تعویق افتادن یا انجام ندادن تعهد

شرط دوم نیز آن است که تعهد داده شده به تعویق افتد یا تعهد داده شده انجام نشود. یعنی در صورتی فرد می تواند، خسارت را مطالبه کند که تعهد داده شده انجام نشده باشد و یا کامل نشده باشد. به هر صورت در زمان مقرر کار به پایان نرسیده باشد. در نتیجه باید خسارت قراردادی تاخیر یا انجام ندادن تعهد را در صورتی که به فرد زیان وارد شده باشد، پرداخت کند.

۳. ضرر وارد شده

شرط سوم نیز آن است که ضرر و یا خسارتی به فرد وارد شده باشد. چرا که مشخص است تا وقتی خسارتی به فرد وارد نشده باشد، امکان جبران خسارت وجود نخواهد داشت. (البته امکان دارد که به موجب قانون مدنی ماده ۲۳۰ وجه التزام در قرارداد صورت گرفته باشد.)

ماده ۲۳۰ قانونی مدنی
اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید حاکم نمی‌ تواند او را به بیشتر یا‌ کمتر از آن چه که ملزم شده است محکوم کند.

۴. قید کردن در قرارداد

در توافق یا قراردادی که بین طرفین صورت گرفته است، در صورتی که خسارتی به خاطر انجام ندادن یا به تعویق افتادن تعهد صورت گرفته باشد، جبران خسارت قید شده باشد. (گرچه قابل اهمیت است که همچنان تاکید کنیم، اگر این خسارت در قرارداد ذکر نشده بود به دلیل وجود نصح صریح قانون در ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، مطالبه خسارت وارد خواهد بود و مقدور است.)

۵. ارادی بودن انجام ندادن تعهدات

به این منظور که اگر فرد کار را به تعویق انداخته است و یا در پایان مقرر به انجام نرسانیده، ناشی از قوه قاهره یا علت خارجی نبوده باشد و این انجام ندادن و به تعویق انداختن سهل انگاری و یا ارادی و اختیاری باشد.

۶. زمان داشتن تعهد

به طور کل در مطالبه خسارت قراردادی، هدف خسارتی است که برای از دست رفتن زمان و کامل نشدن آن در آن زمان می باشد. به همین دلیل زمان مشخصی باید وجود داشته باشد و اگر زمانی تعیین نشده باشد، از زمان مطالبه اقدامی جهت انجام آن وجود نداشته باشد.

کاربرد خسارت قراردادی چیست؟

وقتی قراردادی منعقد می شود که موضوعش انجام کاری (برای مثال ساخت چیزی) است، همیشه این تردید در دل افراد وجود دارد که شاید متعهد به تعهد خود پایبند نباشد و آن را انجام ندهد و یا انجام آن را به تعویق بیندازد. (حتی امکان دارد که کار انجام شود ولی نقصی در کار وجود داشته باشد.) برای همین در این موارد افراد به عنوان ضمانت در قرارداد این موارد را ذکر می کنند و در صورت ایجاد خسارت آن را مطالبه می کنند.

به طور کل برای خسارت قراردادی شرایط ذکر شده مهم هستند و پیشنهاد می شود که افراد در این زمینه از یک وکیل با تجربه کمک بگیرند. چرا که برای درج خسارت قراردادی در قرارداد نیز نیاز به وکیل خوب هست.

افراد باید توجه داشته باشند که وکیل در هر زمینه برای مثال وکیل ملک و یا وکیل زمین می تواند در هر قرارداد بسیار کمک کننده باشد و مواردی که امکان دارد باعث آسیب به افراد شود، گوشزد کند و تماما نفع و ضرر افراد را می دانند. به همین دلیل بودن یک متخصص حقوقی در بستن قرار دادها و یا مشکلات حقوقی پیش آمده، بسیار کمک کننده خواهد بود.

ویژگی های خسارت قراردادی چیست؟

۱. مبلغ خسارت قراردادی مقطوع است

در واقع اگر مبلغ توافقی در قرارداد ذکر شده باشد، دادگاه نمی تواند در آن دخالتی کند و مبلغ را افزایش یا کاهش دهد. (البته در شرایطی نیز قاضی می تواند دخالت کند.) در این شرایط اگر مبلغ توافقی، بسیار کم یا زیاد باشد، بازهم فرد متضرر مبلغی که قید شده و توافق شده است را دریافت خواهد کرد.

۲. زمان دریافت خسارت قراردادی

متضرر (فردی که خسارت بر او وارد شده است.) هنگامی که تخلف محق شده باشد، مستحق دریافت مبلغ خسارت قراردادی می باشد. در واقع خسارت قراردادی یک تعهد فرعی است که با وقوع تخلف، جانشین تعهد اصلی خواهد شد.

۳. نیازی به اثبات وجود خسارت نیست

به این معنا که متضرر در صورتی که در قرارداد مبلغ را درج کرده باشد، نیازی ندارد تا خسارت وارد شده را اثبات کند، صرفا کافی است تا تخلف فرد متعهد را ثابت کند. مورد دیگر نیز آن است که نیاز نیست تا زمان را نیز ثابت کند و خسارت وارد شده در این جهت هنگامی که ثابت شود، مبلغ خسارت تعیین می شود و اگر مبلغی توافق شده بود نیز حکم به مطالبه آن داده می شود.

زهرا بهرامی

کارآموز رشته حقوق