هفتمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت دانشی به میزبانی دانشگاه خاتم برگزار شد

اهمیت مدیریت دانشی 
در ابتدای همایش، دکتر مجید قاسمی، رئیس شورای سیاست‌گذاری کنفرانس و رئیس هیأت‌مدیره انجمن مدیریت ایران به تشریح «نوآوری و حرکت به سمت پایداری» پرداخت. او در این باره تصریح کرد: «بحث مدیریت دانش بسیار جدی است و اهمیت زیادی دارد. در کنفرانس‌های پیشین نیز به این موضوع اشاره داشتیم که جمع‌آوری دانش به منزلۀ مدیریت آن است اما زمانی که دانش به مرحله بهره‌برداری می‌رسد، بحث مدیریت دانشی مطرح می‌شود. در بحث مدیریت دانشی، نقش سرمایه انسانی به‌عنوان بی‌بدیل‌ترین سرمایۀ هر سازمان، بسیار تعیین‌کننده است.»

پایداری دانش و ایجاد دانش 
دکتر قاسمی افزود: «نوآوری شامل تبدیل ایده‌های خلاقانه به راه‌حل‌های جدید است که باعث رشد کسب‌وکار، بهبود کارایی و رفع نیازهای متغیر سازمان می‌شود. همچنین نوآوری، بهبود تصمیم‌گیری و حل مشکل در سراسر سازمان را شکل می‌دهد. برای رشد بهره‌وری به دانش نیاز داریم و اگر دانش ایجاد نشود، بهره‌وری به وجود نمی‌آید. در دنیای کسب‌و‌کار بسیار رقابتی امروز، برای بقا و متمایز شدن از رقبا نیاز به یک برتری است که نوآوری می‌تواند این مزیت را فراهم کند و سطوح بالاتری از بهره‌وری، رشد و سود را به همراه داشته باشد. برای تضمین بقا نیازمند نوآوری هستیم. اگر یک سازمان از رقبای خود جلوتر نباشد باید همواره منتظر پیشی گرفتن آن‌ها بماند».

شاخص‌های نوآوری جهان
رئیس شورای سیاست‌گذاری کنفرانس با اشاره به شاخص‌های نوآوری جهان گفت: «کشورهای نمونه با توجه به شاخص‌های نوآوری مشخص شده‌اند. در منطقه آسیای مرکزی و جنوبی، هند، ایران و قزاقستان در حوزه نوآوری برتری دارند و کشورهای سوئد و سوییس از نظر نوآوری، برتر از آمریکا هستند. در این رده‌بندی ایران رتبه 62 را دارد، در حالی‌که سال گذشته ایران رتبه 52 را داشته است. بر اساس شاخص‌های مطرح شده نوآوری پایدار فرایندی است که در آن ملاحظه‌های پایداری از منظر زیست‌محیطی، مسائل اجتماعی و اقتصادی از تولید ایده تا تحقیق و توسعه و تجاری‌سازی در سامانه‌های شرکت ادغام می‌شوند و تعامل بینابینی دارند. در نوآوری پایدار، محصولات، تولیدات، خدمات و همچنین مدل‌های جدید کسب‌وکار و سازمان توامان ارائه می‌شوند.»
دکتر قاسمی برای توضیح اصول سازمانی برای تحقق نوآوری به جایگاه مباحث فلسفی پرداخت: «در اصول سازمانی برای تحقق نوآوری پایدار مواردی مانند ذهنیت فراتر از انسان محوری و تمرکز بر کل هستی وجود دارد. یکی از بحث‌های بسیار مهم برای نوآوری پایدار این است که محیط بر حوزه و برتر بر حوزه افراد بتوانند جهان‌بینی خود را شکل دهند. در اینجا نیاز به توجه به اثر موجی اعمال انسان‌ها در زمان‌ها و مکان‌های مختلف است. در این بخش، بحث حرکت جوهری ملاصدرا مطرح می‌شود. در این حرکت، انسان ابتدا یک حرکتی وضعی دارد اما به نقطه تکامل که می‌رسد، حرکت انتقالی را شروع می‌کند. در حرکت وضعی، انسان یک چند ضلعی نامنظم است اما وقتی بتواند به تعادل و نظم برسد، حرکت انتقالی را شروع می‌کند.»
او در همین مورد گفت: «یک مدیر باید بتواند مشمول تعریف حرکت جوهری ملاصدرا شود و شروع با فراگیری باید صورت بگیرد. در بحث گذار به اقتصاد دورانی نیز نباید هیچ چیز در جامعه به‌عنوان مانع تلقی شود و برعکس، قوانین به‌عنوان یک فرصت پذیرفته شوند. برخی از مدیران فکر می‌کنند که قوانین و مقررات مانعی برای رشد هستند؛ در صورتی که می‌توانند فرصتی برای یک سازمان به حساب آیند. بحث دیگر ساده‌سازی مسائل پیچیده حوزه پایداری برای مخاطبان به منظور تصمیم‌گیری مسئولانه است که اطلاع‌رسانی شفاف درخصوص داده‌ها نظیر موانع مواد اولیه، نحوه رفتار با سرمایه انسانی و اثر زیست‌محیطی و اجتماعی محصولات و خدمات می‌تواند در آن مؤثر باشد.»
مجید قاسمی در ادامه تصریح کرد: «در بحث توانمندسازی باید از مشتریان، شرکا و تأمین‌کنندگان برای رفتار به شیوه‌های پایدار حمایت شود. در گذشته نزدیک چهارسال بر اصل 44 قانون اساسی کار کردیم. آن بررسی‌ها نشان داد بهره‌وری متوسط کل فعالیت‌های بخش خصوصی حدود سه و نیم برابر بخش دولتی بود و اصطلاح توانمندسازی بخش خصوصی به بند ج اضافه شد. توانمندسازی از بحث‌هایی است که یک مدیر آگاه و هوشمند باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشد به‌خصوص در مسئله سرمایه انسانی، توانمندی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بحث بعدی تأکید بر خلق ارزش پایدار به جای تمرکز صرف بر رشد و عدم توقف نوآوری پایدار است. الزامات توانمندسازی نوآوری به‌عنوان نیروی محرکه‌ برای جهان پایدار از مواردی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.»

نقش دانشگاه در نوآوری پایدار
رئیس هیأت مدیره انجمن مدیریت ایران در پایان سخنان خود تأکید کرد: «دانشگاه‌ها نقش بسیار مهمی در نوآوری پایدار دارند به‌طوری‌که انجمن دانشگاه‌های اروپا برای تبادل افکار تشکیل شده‌است تا از این طریق، نوآوری به یک امر اشاعه‌پذیر در این قاره تبدیل شود. یکی از مأموریت‌های محوری دانشگاه‌ها در این انجمن علمی نوآوری است و سال ۲۰۲۱ ضمن معرفی مفهوم دانشگاه‌های بدون دیوار، چشم‌انداز سال ۲۰۳۰ دانشگاه‌ها را ارائه کردند. این چشم‌انداز دانشگاه‌های آینده را نهادهایی باز، تحول‌آفرین و فراملی، پایدار، متنوع و متعهد، قدرتمند، مستقل و پاسخ‌گو معرفی کردند. جریان برتری نوآوری در دانشگاه‌های اروپایی با این حرکت، رشد بهتر و سرعت بالاتری پیدا کرد. چشم‌انداز دانشگاه‌ها برای مأموریت نوآوری، نوآوری انسان‌محور و پرکردن شکاف میان جامعۀ دانشگاهی و کسب‌وکارها است. یکی از مشکلات ما در بحث ارتباط میان صنعت و دانشگاه، شکاف موجود میان این دو حوزه است. راهکارهای مشارکت دانشگاه‌ها در نوآوری برای گذار به پایداری‌ عبارت است از: توسعه فناوری‌های جدید از طریق فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه، بهبود درک دانشجویان و سرمایه‌ انسانی دانشگاه از پایداری، بهبود شایستگی‌های دانشجویان و سرمایه‌انسانی دانشگاه. از سوی دیگر بحث رهبری نوآوری پایدار به توانایی رهبران برای هدایت و مدیریت نوآوری در مسیری که با اهداف پایداری هم‌سو باشند و آن‌را ترویج نماید، اشاره دارد.»

نوآوری و پایداری سازمانی 
مهم‌ترین اهداف هفتمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت دانشی عبارت است از: تشریح تجارب موفق حوزه نوآوری و پایداری سازمانی، بهینه‌سازی نظام‌های دانشی مبتنی بر الگوهای پایداری و همچنین تشریح دستاوردهای مدیریت دانشی. این کنفرانس محورهای مختلفی از جمله رویکردها و مدل‌های نوآوری و پایداری سازمانی، زیست‌بوم مدیریت دانشی نوآورانه، عیب‌یابی نظام‌های مدیریت دانشی، هم‌افزایی مدیریت دانشی و هوش مصنوعی مولد در کسب فناوری بالاتر، توسعه نوآوری چندوجهی از طریق تسهیم دانش سازمانی و هم‌سوسازی مدیریت دانشی در مسیر الزام‌های پایداری را دنبال می‌کند.
آذر صائمیان دبیر شورای عالی کنفرانس پیش از شروع نشست تخصصی با عنوان «نوآوری و‌ پایداری سازمانی» با تأکید بر اهمیت ضرورت اتخاذ این رویکرد گفت: «نوآوری و پایداری یکی از معیارهای کلیدی سنجش به حساب می‌آید. متأسفانه بحث جذابیت، توانمندی‌ها و قابلیت‌هایی که مدیریت دانشی ایجاد می‌کند خیلی در سازمان‌ها رواج نیافته است. حداقل دستاورد پایداری، سودآوری و مزیت اقتصادی و دوم مزیت رقابتی و سوم مدیریت دانشی است. پایداری به این معناست که منابع در اختیار را به گونه‌ای استفاده کنی که نیازهای فعلی را پاسخ دهد و نیازهای نسل آینده را تضمین کند. پایداری در حال حرکت به سمت ساده‌سازی است تا هرکسی بتواند از آن استفاده کند.»

نقد جدا کردن نظریه‌پردازی از عمل
دکتر سید حسن کاظمی، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در خصوص مدیریت دانش و الزامات پایداری تصریح کرد: «علوم را می‌توان به رشته‌های مختلف تقسیم‌بندی کرد اما زندگی قابل تقسیم‌بندی نیست. لذا هر تصمیم فنی پیامدهای اقتصادی و سیاسی دارد، هر تصمیم اقتصادی، پیامدهای فنی و سیاسی دارد. تصمیمات بر تمام وجوه زندگی تأثیر دارد. در دنیای مدرن دو نوع تفکر تفکیکی و ترکیبی وجود دارد. تفکر تفکیکی بر ایجاد دو حوزه کاملاً متمایز هستی شناختی میان انسان و غیرانسان متمرکز است اما در تفکر ترکیبی، تمرکز بر پیوند میان دو نوع متمایز موجودات یعنی میان انسان و غیرانسان است. هیولا ترکیبی از تفکیک‌های میان کسب وکار، جامعه، ذهن از جسم، طبیعت از انسان و دانش از انسان به وجود می‌آید. تمرکز بیش از حد بر تفکیک، این هیولاها را شکل داده است. در این شرایط ما از موجودیت‌هایی که از تفکیک ناشی می‌شود، غفلت می‌کنیم.»
دکتر کاظمی در نقد این نگاه و نگرش گفت:‌ «متأسفانه فرهنگ ما بیش از حد به تفکر تقسیمی توجه دارد و از موجودیت‌های ترکیبی به‌شدت غفلت کرده است. به عبارتی دیگر ما بیش از آن‌که به ترکیبات توجه کنیم به تقسیمات توجه داریم و در ذهنیت تقسیمی از نتایج مشکلات ترکیبی غافل می‌شویم. همچنین راه‌حل‌ها از بیرون نمی‌آیند بلکه به‌صورت مستمر در شرایط محلی باید تجربه و بازتولید شوند. از سوی دیگر هر چیزی قابل قیمت‌گذاری و تعویض نیست. الزامات پایداری سازمانی عبارتند از توجه به حدود بوم‌شناختی و اهداف بهزیستی اجتماع، ترجمه مرزها و اهداف به زبان دغدغه‌ها و انتظارات ذی‌نفعان، تعیین ارزش‌های والای سازمان و ذی‌نفعان در فعالیت کسب‌وکاری، برنامه‌ریزی فعالیت‌های عملیاتی در مسیر پایداری.»
او تمایز قائل شدنِ بیش از حد بین نظریه و عمل را یکی از آسیب‌های نگرشِ تفکیکی به مدیریت دانش عنوان کرد و گفت: «نظریه‌پردازی و عمل دو بخش جدا از یکدیگر نیستند که یکی را مختص دانشگاهیان و دیگری را مختص جامعه بدانیم. حالات نظری و عملی باید در زیست فرایندی تعامل داشته باشند. در مدیریت دانش گردش درونی و گردش بیرونی بین افراد و واسطه‌گری مهم است. اگر تصویر جدایی نظریه و عمل را داشته باشیم نمی‌توانیم به راهکارهای نتیجه‌بخش برسیم. موقعیت تجربی دانش را زنده می‌کند و دانش از تجربه جدا نیست. پایداری در تمرین‌های روزمره ما ایجاد می‌شود. مدیریت دانش باید بر محوریت شناسایی و تغییر تمرین‌های دانشی صورت گیرد.»

شاخص‌های پایداری و مدل مدیریت دانشی
مهندس مجید سرایداریان به شاخص‌های پایداری و کارایی مدل مدیریت دانشی پرداخت. او در این باره گفت: «تعاریف است که به‌صورت جامع و مانع موضوعات را مطرح می‌کنند. تعریف مدیریت دانشی به فرایندی استراتژیک اشاره دارد که برای ایجاد، کسب، به اشتراک‌گذاری و استفاده از دانش در سازمان‌ها برای حل مسئله و ایجاد فضای رقابتی پایدار است. با توانمند کردن توانمندسازها است که می‌توانیم به نتایج برتر سازمان‌ها دست پیدا کنیم. از طریق مدل مدیریت دانشی می‌توانیم به توسعه سازمانی، توسعه منطقه‌ای و توسعه در سطح جهانی برسیم. از طریق پایداری می‌توانیم در سازمان به تعادل بین مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برسیم. در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی باید بتوانیم توسعه را مورد تحلیل قرار دهیم.»
مهندس سرایداریان با اشاره به این‌که برای اندازه‌گیری، نیازمند شاخص‌های کلیدیِ سنجش عملکرد هستیم، ادامه داد: «همچنین در توسعه سازمانی بحث افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها بسیار مهم است. توسعه محصولات و خدمات نوآورانه یکی از اهداف از پیش تعیین‌شده است که از این طریق می‌توانیم استراتژی‌ها را برای سازمان تعریف کنیم. در بُعد زیست‌محیطی نیز باید به دنبال کاهش مصرف انرژی و منابع طبیعی و کاهش تولید آلاینده‌ها و پسماندها باشیم. در توسعه سازمانی در بُعد اجتماعی باید به دنبال ارتقای مهارت نیروی انسانی و بهبود فرهنگ سازمانی و ایجاد مسئولیت اجتماعی و تأثیر مثبت در جامعه باشیم. برخی از سازمان‌ها بدون روشن بودن اهداف به دنبال تدوین استراتژی می‌روند. چشم‌انداز سازمان با اهداف توسعه پایدار باید هم‌افزایی داشته باشد. باید سازمان با استفاده از سنجش‌ها، دائم عملکرد خود را مورد سنجش قرار دهد. از سوی دیگر در بُعد اجتماعی باید به دنبال درک نیاز جامعه و تضمین مسئولیت‌های اجتماعی باشیم.»
در ادامۀ نشست عیب‌یابی نظام‌های مدیریت دانشی با ریاست دکتر محمد حسن‌زاده، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد. تمرکز این نشست بر توضیح نظام‌های حوزه و تشریح ضعف‌های آن بود. دکتر محسن مرادی‌مقدم، استاد مدعو دانشگاه تهران به آسیب‌شناسی چرخه مدیریت دانشی و تأثیر نقش HRBP در راستای تحقق عملکرد پایدار پرداخت. همچنین در بخش دیگری از این نشست،‌ دکتر پیام حقیقی بروجنی استاد مدعو دانشگاه تهران درمورد عارضه‌یابی نظام‌های مدیریتی توضیح داد. در بخش دیگر این کنفرانس بررسی مدل‌های نوآوری و پایداری و اثرات آن‌ها در سازمان، موضوع بحث و سخنرانی بود. در انتهای این کنفرانس از کتاب «استانداردهای نظام مدیریت دانش» نوشتۀ دکتر  افشین تقوی رونمایی شد.