تحلیل وضعیت حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و تأثیر بر منطقه‌

علی‌رغم کاهش سطح عملیاتی این گروه در سال‌های اخیر، ظرفیت پنهان، ساختارهای وابسته فرامرزی و بهره‌برداری بازیگران خارجی از موضوع کردها، پ‌ک‌ک را به ابزاری راهبردی در سطح منطقه‌ای بدل کرده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که فروکاستن نقش این گروه به یک چالش امنیتی صرف، تحلیل دقیقی از واقعیت‌های صحنه نیست.

تحلیل وضعیت جاری:

سابقه و تحولات درونی: پ‌ک‌ک از ابتدای شکل‌گیری در سال ۱۹۷۸ با ترکیب گفتمان‌های چپ‌گرایانه و هویت‌محور کردی، خود را به‌عنوان نماد مقاومت کردها علیه آنچه «سرکوب ساختاری» در ترکیه می‌خواند، معرفی کرده است. پس از آغاز مبارزه مسلحانه در ۱۹۸۴، این گروه ضمن بهره‌گیری از خاک کشورهای همجوار، شبکه‌ای چندلایه ایجاد کرد که امروزه به شاخه‌های گوناگونی نظیر ی.پ.گ و پ.ی.د در سوریه منتهی شده است.

تحولات پس از بازداشت اوجالان: دستگیری عبدالله اوجالان در سال ۱۹۹۹ نقطه‌عطفی در رفتار راهبردی پ‌ک‌ک ایجاد کرد. عبور از تاکتیک صرفاً نظامی به پیگیری اهداف از مجاری سیاسی و بین‌المللی، نشان‌دهنده تلاش این گروه برای نرمال‌سازی جایگاه خود در ساختار منطقه‌ای بود. با این حال، این تغییر مسیر همواره در نوسان میان تعامل و تخاصم با آنکارا باقی مانده است.

برآورد توان عملیاتی : بر اساس منابع میدانی و داده‌های امنیتی، هرچند توان عملیاتی پ‌ک‌ک در داخل ترکیه کاهش یافته، اما ظرفیت‌سازی در نواحی مرزی (به‌ویژه در شمال عراق و سوریه) ادامه دارد. این مسئله موجب نگرانی فزاینده نهادهای نظامی-اطلاعاتی ترکیه شده است و بخشی از عملیات‌های فرامرزی ارتش این کشور، دقیقاً بر این مبنا صورت می‌گیرد.

ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی:

استفاده بازیگران فرامنطقه‌ای: برخی قدرت‌های غربی، به‌ویژه ایالات متحده و فرانسه، از ظرفیت‌های پ‌ک‌ک/ی.پ.گ به‌عنوان نیروی نیابتی علیه بازیگران مخالف در سوریه استفاده کرده‌اند. این اقدام، عملاً موجب بازتولید موقعیت پ‌ک‌ک در معادلات ژئوپلیتیکی جدید شده است.

تأثیر بر امنیت جمعی منطقه: تداوم حضور و فعالیت پ‌ک‌ک در امتداد مرزهای ترکیه-عراق-سوریه، عامل تداوم ناامنی در این منطقه حساس از غرب آسیا است. با توجه به تنوع قومی و مذهبی موجود، هرگونه اشتباه محاسباتی می‌تواند منجر به درگیری‌های جدید و کشانده شدن سایر بازیگران به بحران شود.

پیشنهادات راهبردی:

۱. لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌های میانجی‌گرایانه منطقه‌ای (ایران، عراق و روسیه) برای تسهیل گفت‌وگوی ترکیه-پ‌ک‌ک در قالبی غیررسمی.
2. پایش مداوم تحرکات فرامرزی پ‌ک‌ک و شبکه‌های وابسته در شمال عراق و سوریه، با رویکرد اطلاعاتی ترکیبی (intelligence fusion).
3. توسعه خطوط ارتباط سیاسی پنهان (Track II diplomacy) با شاخه‌های مدنی-اجتماعی کردها، با هدف تضعیف پایگاه مردمی پ‌ک‌ک بدون مواجهه مستقیم.
4. تدوین روایت جایگزین در رسانه‌های منطقه‌ای برای مدیریت افکار عمومی کردزبان در قبال اهداف پ‌ک‌ک.

جمع‌بندی:
پ‌ک‌ک، فارغ از کاهش یا افزایش توان نظامی، در حال حاضر یک مسئله امنیتی صرف نیست، بلکه به یک پدیده چندبُعدی با اثرگذاری سیاسی، اجتماعی و ژئوپلیتیکی تبدیل شده است. سیاست‌گذاری هوشمندانه در قبال این گروه، نیازمند فهمی چندسطحی و جامع از بافت منطقه‌ای، بازیگران تأثیرگذار و مسیرهای تعامل غیرمستقیم است.